Tạo độ phì cho đất
Đất khỏe sẽ tạo ra cây khỏe. Để tạo nên một đất khỏe thì điều thiết yếu là phải cải tạo độ phì và cấu trúc của đất thông qua việc sử dụng các đầu vào hữu cơ và có các biện pháp quản lý thận trọng. Những đầu vào này bao gồm phân ủ, phân động vật, cây phân xanh, các đá khoáng, phân vi sinh và các loại phân bón dung dịch. Vì các phân bón hóa học có tác động tiêu cực tới các sinh vật đất và cũng là hậu quả làm hỏng cấu trúc và độ phì nhiêu của đất, vì thế những loại phân này không được phép sử dụng trong canh tác hữu cơ.
Cách làm tốt nhất Hãy bắt đầu bằng việc tạo dựng lượng vật chất hữu cơ trong đất. Các vật liệu thực vật và phân ủ là các yếu tố thiết yếu cho tiến trình này.
1. Phân ủ
Phân ủ phần lớn được làm từ các vật liệu thực vật và phân động vật. Một điều quan trọng của làm phân ủ là thu gom các vật liệu hữu cơ lại với nhau và để chúng thành đống luôn được che phủ tránh mưa không chảy vào bên trong. Đống ủ được tạo cần phải được nóng lên. Tiến trình nóng lên này rất quan trọng để giết chết các bệnh tật không mong muốn và làm tăng tốc độ phân hủy vật liệu thực vật. Đống ủ có thể được đảo lên để giữ cho quá trình ủ hoạt động tốt. Sản phẩm sau khi kết thúc quá trình ủ sẽ là một hỗn hợp trông giống như đất.
Để có phân ủ tốt thì điều quan trọng là phải có một hỗn hợp các vật liệu ủ tốt có hàm lượng cao của đạm (N) và các bon (C). Vật liệu có hàm lượng đạm (N) cao bao gồm tất cả các loại phân động vật, các lá tươi v..v. Vật liệu có hàm lượng các bon (C) cao gồm các vật liệu gỗ như các thân cây, rơm rạ, bã mía, vv..
Một hỗn hợp khoảng 50% các vật liệu cây xanh còn tươi, 25 – 30% rơm rạ và trấu và 20 – 25% phân động vật sẽ cho phân ủ có chất lượng tốt. Cũng có thể sử dụng vật liệu chỉ là vỏ trấu và phân động vật nhưng chúng phải được trộn lẫn với nhau và sau đó tạo đống cùng với các vật liệu xanh.
-Tạo đống ủ:
1. Chọn vị trí không bị úng và không phải ở dưới các cây có các rễ có thể ăn sâu vào đống ủ và lấy đi chất dinh dưỡng.
2. Thu gom tất cả các vật liệu ủ lại với nhau để vào vị trí định đặt đống ủ .
3. Tạo đống ủ bằng cách lần lượt đặt hàng loạt các lớp vật liệu – mỗi lớp dày khoảng 15cm.
4. Thiết kế đống ủ (Nên để đống ủ ở độ cao khoảng 1.5 m):
Lớp đáy đống ủ là các vật liệu gỗ như các cành, que nhỏ
Đến lớp rơm rạ, thân lá cây hoặc vỏ trấu gạo (vật liệu mầu nâu, giàu C)
Đến lớp phân động vật (ướt) phủ lên vật liệu thực vật
Đến vật liệu xanh (các cành lá và cỏ tươi)
Rơm rạ, thân lá ngô hoặc vỏ trấu
Phân động vật (ướt) phủ lên vật liệu thực vật
Vật liệu xanh (cành lá và cỏ tuơi)
Lớp trên cùng đống ủ – nên rắc một lớp đất mỏng phủ lên trên (khoảng 25 mm )
Che phủ đống ủ – bằng các bao tải đựng gạo (để ngăn cho mưa không chảy vào trong đống ủ)
5. Kiểm tra đống ủ sau 3 ngày và sau đó theo dõi đống ủ mỗi tuần 1 lần
6. Đảo đống ủ sau 2 tuần và đảo lại lần nữa sau đó 3 tuần
Thời điểm làm phân ủ tốt nhất trong năm vào các thời điểm các vật liệu ủ có sẵn và đầy đủ
Hướng xử lý sự cố phân ủ
| Vấn đề | Nguyên nhân có thể | Giải pháp |
| Bên trong đống ủ bị khô | Không đủ nước | Bổ sung nước khi đảo đống ủ |
| Nhiệt độ đống ủ quá cao | 1. Không đủ độ ẩm2.Đống ủ quá to | 1.Bổ sung nước và tiếp tục đảo đống ủ2.Cố gắng làm giảm kích thước đống ủ |
| Nhiệt độ quá thấp | 1.Thiếu không khí2.Đống ủ quá ướt 3.Độ pH thấp (chua) |
1.Đảo đống ủ thường xuyên để tăng độ thông khí2.Bổ sung thêm vật liệu khô 3.Bổ sung thêm vôi hoặc tro gỗ và trộn lại |
| Có mùi khai hăng | 1.Quá nhiều đạm2. Độ pH cao (mặn) | 1.Bổ sung vật liệu giàu cacbon như mùn cưa, vỏ gỗ bào, hoặc rơm rạ2.Làm giảm độ pH bằng cách bổ sung các thành phần có tính axit (các lá) hoặc tránh bổ sung thêm các vật liệu kiềm như vôi và tro gỗ |
| Có mùi trứng thối | Vật liệu ủ quá ướt và nhiệt độ đống ủ quá thấp. | Bổ sung thêm các vật liệu khô có kích thước lớn. |
Chú ý
1. Tất cả các phân động vật phải được ủ nóng trước khi chúng được bón vào đất. Lý do là để giết các sinh vật độc hại, các hạt cỏ dại và làm ổn định đạm trong phân đáp ứng nguồn dinh dưỡng dễ sử dụng cho cây trồng.
2. Nhiệt độ là một chỉ thị rất tốt cho biết diễn biến đang xảy ra giữa các vật liệu trong đống ủ.
Trong giai đoạn đầu, tiến trình ủ chủ yếu được thực hiện bởi sự hoạt động của các vi sinh vật. Hoạt động của các vi sinh vật có thể được đánh giá qua nhiệt độ của đống ủ. Nhiệt độ đống ủ sẽ tăng lên khi các vi sinh vật hoạt động mạnh và sẽ giảm xuống khi chúng kém hoạt động. Khi đống ủ được chuẩn bị tốt, nhiệt độ trong đống ủ bắt đầu tăng lên chỉ vài tiếng đồng hồ sau khi tạo đống ủ và đạt tới nhiệt độ 50 – 60 °C trong vòng 2-3 ngày và duy trì trong khoảng 1 – 2 tuần. Việc duy trì nhiệt độ cao trong một thời gian dài có ý nghĩa quan trọng để phá hủy khả năng sống sót của nhiều các mầm bệnh và hạt cỏ. Nhiệt độ giảm xuống từ từ vì các vi sinh vật bắt đầu thiếu oxy. Vì thế đống ủ cần được đảo lên, các vật liệu từ phía bên ngoài được trộn với các vật liệu từ phía bên trong đống. Nhiệt độ sẽ lại tăng lên. Tiếp tục kiểm soát nhiệt độ và đảo trộn lại khi nhiệt độ giảm xuống cho đống ủ khi chưa được hoàn tất.
– Bón phân:
Phân ủ tốt có chứa trung bình 2% N, 1% P and 2.5% K. Các rau đòi hỏi phân ủ không giống nhau. Thường cải bắp yêu cầu một lượng rất lớn trong khi khoai tây, hành tây, tỏi, cà rốt và các cây họ đậu (đậu hạt, đậu quả) cần ít hoặc không cần phân ủ. Rau ăn quả (mướp, dưa chuột, cà chua vv..) cần một lượng lớn phân ủ nhưng không nhiều như cải bắp.
Dưới đây là một số định hướng cho các cây trồng chính:
| Cây trồng | Lượng phân ủ (kg/sao) |
| Cải bắp, su lơ trắng, su lơ xanh | 1000 – 1250 |
| Bí đỏ, khoai tây, cà chua, dưa chuột | 750 – 900 |
| Hành tây, hành tăm, tỏi | 300 – 400 |
| Đậu ăn quả | 400 – 600 |
| Khoai tây | 600 |
Loại đất và độ phì nhiêu cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc quyết định sử dụng bao nhiêu phân ủ. Và đương nhiên bản thân chất lượng của phân ủ cũng rất quan trọng! Ví dụ như nếu phân ủ chỉ chứa 1% N thay vì 2%, khi đó bạn sẽ phải bón gấp đôi lượng phân.
Trên đất cát pha cần bón tăng thêm từ 30 – 50% lượng phân ủ so với bón cho đất sét. Với việc bón phân ủ nhiều lần sẽ làm tăng hàm lượng mùn trong đất. Do mùn chứa nhiều đạm vì thế lượng phân ủ cần thiết sẽ được giảm xuống qua từng năm
2. Cây che phủ và cây phân xanh
Cây phân xanh được trồng để cung cấp vật chất hữu cơ và che phủ mặt đất, làm cỏ dại cớm nắng và cung cấp đạm trong đất. Cây phân xanh gồm có một số loại cỏ, cây họ đậu và các loài thực vật từ các nhóm khác. Cây họ đậu có lợi thế do chúng có khả năng cố định đạm trong không khí. Các nguồn phân xanh gồm:
– Các cây cố định đạm – Là các cây có khả năng cố định đạm từ không khí. Các cây này có thể được trồng xen hoặc được luân canh với cây trồng chính hoặc sử dụng trồng làm hàng rào chắn.
– Cây che phủ – là cây dạng bụi sinh trưởng chậm nhưng có thân lá rậm rạp được trồng chủ yếu để che phủ và bảo vệ đất.
Nông dân hữu cơ có nhiều cách trồng cây phân xanh. Việc nông dân trồng rau hữu cơ bổ xung cây phân xanh vào trong cơ cấu luân canh cây trồng có ý nghĩa rất quan trọng. Trồng một vụ đậu trong năm sẽ cho một số kết quả tích cực mặc dù có nhiều đạm bị lấy đi khỏi ruộng theo sản phẩm đậu được thu. Cây họ đậu tốt nhất nên trồng trước khi gieo trồng các cây có nhu cầu sử dụng nhiều đạm như cây cải bắp
Nếu một cây họ đậu được trồng với mục đích như cây phân xanh nó có thể cố định được 180 kg N/1 ha tùy thuộc vào mùa vụ và độ ẩm đất. ðậu tương được thu hoạch sau 64 ngày có thể đạt khoảng 106 kg N/ha trong mùa khô và 140 kg N/ha trong mùa mưa. ðậu đen được thu hoạch sau sau 60 ngày có thể đạt 50 – 100 kg N/ha.
Một số gợi ý cho các cây phân xanh được giới thiệu ở bảng dưới:
| Tên Việt Nam | Tên tiếng anhName (English) | Tên khoa học | Thời gian sinh trưởng |
| Đậu đen | Cowpea | Vigna unguicalata | 60 – 240 ngày |
| Đậu kiếm | Jack bean | Canavalia ensiformis | 180 – 300 ngày |
| Đậu ván | Hyacinth bean | Lablab purpureus | 75 – 300 ngày |
| Đậu rồng | Winged bean | Psophocarpus tetragonolobus | Trên 5 năm |
| Đậu mèo | Velvet bean | Mucuna pruriens | 180 – 270 ngày |
| Đậ nho nhe | Rice bean | Vigna umbellata | 125 – 150 ngày |
| Súc sắc | Sun hemp | Crotelaria sp. | Nhiều loài |
Cũng có một số cách khác đó là trồng cây phân xanh trong vùng đệm và thỉnh thoảng cắt chúng sử dụng làm vật liệu che phủ mặt đất hoặc ủ phân. Cách nữa là trồng một số cây phân xanh trộn lẫn với cây rau hoặc trồng chúng vào lúc không có rau trồng trên ruộng. Tốt hơn là trồng cây nào đó trong một khoảng thời gian ngắn sau đó để đất nghỉ không canh tác!
3) Các cách bổ sung đầu vào cho đất
Khi tất cả lượng phân ủ và vật liệu thực vật từ cây phân xanh không đủ đáp ứng, các đầu vào khác có thể được sử dụng để hỗ trợ như phân vi sinh, đá phốt phát (lân tự nhiên) và phân bón dung dịch. Tuy nhiên các đầu vào này không bao giờ được sử dụng thay thế cho phân ủ và các cây phân xanh!
Các chất khoáng tự nhiên
Tiêu chuẩn hữu cơ liệt kê các khoáng đầu vào khác nhau được phép sử dụng và cả các đầu vào không được sử dụng tùy tiện.
Đá lân (đá apatit) – một loại khoáng lân địa phương sẵn có ở Lào Cai nhưng hiện tại nhà cung cấp không sẵn lòng bán sản phẩm ra bên ngoài khi chỉ đặt mua với một số lượng nhỏ. Tỉ lệ bón đá lân khác nhau nhưng nhìn chung khoảng 100 kg/sao.
Kali– Có thể lấy từ tro thực vật hoặc củi (8% K và 50% C). Tập quán truyền thống thường đốt rơm và trấu để tạo nguồn kali.
Vôi (CaO) – Có thể được sử dụng để điều chỉnh pH của đất.
Phân sinh học
Chỉ được phép sử dụng loại phân đã được chấp thuận! phân sinh học BIOGRO được phòng thí nghiệm trường đại học Hà Nội phát triển và đã được chấp thuận như một sự chứng nhận cho các sản phẩm hữu cơ xuất khẩu từ Việt Nam hiện nay. Tỉ lệ bón khuyến cáo là 100 kg/sao/vụ.
Phân bón dung dịch
Phân dung dịch có tác dụng cung cấp những dinh dưỡng vi lượng cho cây trồng. Phân dung dịch có thể được sản xuất tại trang trại từ các vật liệu động thực vật khác nhau. Cách phổ biến là cho vật liệu thực vật, phân ủ hoai và một ít đường vào cùng một cái xô sau đó đổ nước vào nguấy đều lên và để khoảng 12 giờ. Từ dung dịch này lấy ra khoảng 1 lít hòa với 10-20 lít nước. Có thể bón, tưới hoặc phun khắp cả cây. Nên sử dụng dung dịch ngay sau đó là tốt nhất. Nếu dung dịch để lâu đã có mùi hãy đưa vào đống ủ.
Phân dung dịch có thể được tưới hàng tuần qua các giai đoạn phát triển chính của cây. Khi một cây trồng như rau xà lách đã cuốn bắp thì nên dừng bón nhưng các loại rau ăn quả như cà chua thì có thể bón thúc hỗ trợ trong suốt vụ sinh trưởng vì nó cho quả trong cả một thời gian dài hơn
Cũng có các loại phân dung dịch hoặc phân bón lá thương phẩm có bán trên thị trường nhưng nông dân phải cẩn thận để biết chắc chắn rằng chúng có tuân thủ theo các tiêu chuẩn hữu cơ hay không.
Nguồn : Vietnamorganic.vn