Dùng thuốc nam, nhất là những loại cây cỏ, nhiều thứ không giống nhau, nếu không biết rõ thì không nên dùng tùy tiện. Tránh tư tưởng coi rẻ,coi thường cây cỏ, không theo đúng quy định về liều lượng, về cách chế biến cũng như về bảo quản.
Phải biết cách chế biến thuốc. Sau đây là một vài cách chế biến đơn giản nhưng rất cần thiết trong gia đình.
1. Sao (rang)
Cho vị thuốc vào nồi hoặc chảo đất, chảo gang, đun nóng và đảo đều. cách này hay dùng nhất, có khi sao vàng, có khi sao đen. Khi sao phải giữ cho lửa đều. Theo Đông Y, khi sao như vậy, thuốc tăng mùi thơm sẽ dễ vào tỳ vị hơn hoặc là một số vị thuốc là hạt khi sao giòn dễ vỡ, lúc sắc thuốc dễ ngấm hơn. Những vị thuốc sao cháy thường với mục đích làm cho vị thuốc tăng thêm tính chất thẩm thấu, nhưng sao cháy cần phải tồn tính, nghĩa là tuy cháy đen, nhưng không được thành tro. Nếu thành tro, tính chất của thuốc sẽ hết.
2. Tẩm (trích)
Cách này cũng hay dùng. Tẩm là trích vào vị thuốc thấm một chất gì khác, rồi mới đem sao hay nướng. Trích mật là vị thuốc tẩm mật rồi mới đem sao lên cho vàng. Trích khương là tẩm vị thuốc vào nước gừng rồi mới đem sao. Người ta còn trích rượu, trích giấm, trích mỡ hoặc trích muối v.v….
3. Ngâm (phiêu)
Cách này cũng như rửa, nhưng thường kéo dài để vị thuốc hết mùi tanh, vị mặn.
4. Chưng – Đồ
Chưng hay đồ là đun cách thủy, hoặc để vị thuốc vào một cái chõ, dưới để nước mà đun cho đến khi chín.
5. Tôi
Tôi là nung đỏ vị thuốc rồi nhún ngay vào nước lã hay nước sắc vị thuốc khác. Làm như vậy nhiều lần.
6. Sắc (tiễn):
Sắc là cho thuốc vào nước, nấu kỹ và cô đặc. Chất thuốc tan vào nước, lấy nước, bỏ bã đi
7. Cất:
Cất là đun lấy hơi bốc lên, để ngưng đọng lại thành nước như cách cất rượu.
8. Nung (đoàn):
Cho vị thuốc trực tiếp vào lửa hồng hoặc cho vào một chảo đất, chảo gang để nung. Cách này thường dùng với các vị thuốc như vỏ sò, vỏ hà, vỏ hến v.v.
9. Vùi (lùi):
Bọc vị thuốc vào giấy ẩm hay bột hồ ẩm rồi vùi tất cả vào tro nóng hay lửa nhẹ cho đến khi giấy hoặc bột hồ khô và cháy đen, giốnh như ta lùi bánh chưng. Cách này, bột hồ hay giấy ẩm hút bớt một phần chất dầu của vị thuốc. Sau khi để nguội , bóc lớp giấy hay bột hồ đi mà dùng vị thuốc ở trong.
Ngoài ra cũng nên biết trọng lượng giữa cân lạng ta và kilôgam để vận dụng khi gặp những đo8n thuốc cổ truyền thường kê theo cân lạng ta:
- Một yến ta bằng 10 cân ta bằng 6,048kg
- Một cân ta = 16 lạng ta = 0,6048kg
- Một lạng ta = 10 đồng cân hay 10 tiền = 37,77 gam.
- Một đồng cân hay một tiền = 10 phân = 3,77 gam.
- Một phân ta = 10 ly = 0,377 gam.
- Một ly ta = 10 lai = 0,0377 gam.
- Một lai ta = 0,00377 gam.
BS Lê Minh-Lê Ba- Thuốc nam dùng trong gia đình