Trên cơ sở nghiên cứu gần đây, Viện đông y Việt Nam đã thử nghiệm cây vối chữa một số bệnh về đường ruột, viêm họng và bệnh ngoài da. Lá và nụ vối được ông cha ta dùng nấu nước uống vừa thơm vừa tiêu cơm, lá vối nấu nước để cô đặc có tính sát trùng rửa ghẻ mụn…vậy cây vối được xem như cây thực phẩm chức năng có ích trong đời sống con người.
Cây vối có tên khoa học là Eugenia operculata Roxb hay Cleistocalyx operculatus thuộc họ Sim ( theo tác giả GSTS Đỗ Tất Lợi).Còn theo tác giả Phạm Hoàng Hộ thì cây vối hay còn gọi là cây trâm nắp có tên khoa học là Cleistocalyx nervosum.
1. Đặc tính sinh trưởng và chế biến
Cây vối có thể cao từ 5-6 mét, lá có cuống dài bản lá to hình trứng có thể dài 13-20 cm, rộng 5-10 cm.Hoa vối không cuống, nhỏ, mọc ở nách lá đã rụng, quả vối hình cầu hơi hình trứng đường kính 7-12 cm ,vỏ quả xù xì. Cả lá, cành non, nụ vối khi vò tay có mùi thơm dễ chịu.
Cây vối mọc hoang trong rừng tự nhiên được đưa trồng tại khắp các tỉnh trong nước ta.Cây vối được trồng và sử dụng phổ biến tại các tỉnh miền Bắc, hiện nay được trồng tại nhiều nơi do cây vối có đặc tính sinh trưởng chịu được khí hậu lạnh, sương giá, có thể sinh trưởng, phát triển được ở những nơi có điều kiện lập địa đã bị suy thoái nghiêm trọng do mất rừng lâu ngày, ở nơi đất trống, đồi núi trọc hoặc ở nơi có điều kiện tự nhiên khắc nghiệt.
Chế biến : Hái lá vối tươi phơi khô hoặc ủ bằng cách thái nhỏ lá vối rửa sạch nhựa rồi cho vào thùng ủ lại khi thấy đen đều thì lấy ra rửa sạch phơi khô.Nụ vối cũng hái phơi khô, dùng các thành phần từ cây vối để pha nước như trà hay làm thuốc.
2. Thành phần hóa học
Trong lá vối có chứa tanin, alcaloid có tác dụng như cafein, tinh dầu thơm.Ngoài ra lá và nụ vối có tác dụng kháng sinh tan trong nước và hoàn toàn không gây độc cho cơ thể người ( theo nghiên cứu của Nguyễn Đức Minh phòng đông y thực nghiệm- Viện Đông y năm 1968).
Nụ vối còn có tác dụng ổn định đường huyết, giảm mỡ trong máu, giảm acid uric , nếu dùng nước nụ vối thường xuyên.
Theo tác giả Phạm Hoàng Hộ thì lá cây vối còn trị tê thấp, đau ruột, viêm màng phổi, đắp phỏng , nụ hoa vối trị cảm sốt,…
Ngày nay việc sử dụng cây cỏ tự nhiên dưới dạng trà hay rau trong bữa ăn hàng ngày để phòng và chữa một số bệnh thông thường đang được các bác sỹ đông y khuyến khích nhằm nâng cao sức khỏe cho con người.
Ngọc Hân sưu tầm