Trong kỹ thuật Bonsai, rễ, thân, cành và lá luôn được các nghệ nhân quan tâm chỉnh sửa, uốn , cắt tỉa để tạo một tác phẩm Bonsai hoàn chỉnh. Để hiểu rõ hơn về các bộ phận này của Bonsai, mời ban đọc cùng Trongraulamvuon.com tham khảo bài viết về “Hình thái và cấu tạo kiểng Bonsai” của hai tác giả Lê Công Kiệt và Nguyễn Thiện Tịch.
I. Hình thái
A. Rễ
Hầu như chỉ có các loài Ficus (Sung, Da,Gừa..) là có rễ phụ và có bạnh vè ở gốc, còn các loài thường không có bạnh vè , do đó phải làm cho rễ lồi lên. Rễ phải xuất phát từ gốc cây và tỏa ra mọi hướng.
- Rễ trụ
Nếu cây nguyên liệu là cây gieo hạt, thì sau khi các rễ ngang đã phát triển khá nhiều, phải cắt bỏ rễ trụ (còn gọi là rễ chuột ) để đưa vào chậu.
2.Rễ ngang
a. Ở các loài đại mọc , hệ thống rễ ngang được thành lập qua 2 đợt:
– Đợt 1: Ở cây con lúc mới phát triển ,để khai thác đất theo chiều ngang nhằm lấy chất dinh dưỡng và để bám.
– Đợt 2: Mọc ở phần còn lại quanh gốc để khai thác phần đất ở dưới gốc cây.
b. Ở các loài tiểu mọc và cây bụi chỉ có 1 đợt duy nhất, tạo ra một ít rễ ngang.
3. Rễ phụ (còn gọi là rễ khí sinh) của các loài Ficus gồm 3 thứ:
a. Rễ không hoạt động, thòng nhiều, mảnh khảnh, không chấm đất, đầu rễ màu trắng, hệ rễ này là nơi tổng hợp các acid amin (25 đến 30 lần nhiều hơn lá non và thân ), do đó giữ vai trò dinh dưỡng cho cây.
a. Rễ dài hơn, chạm đất, hoạt động.
c. Rễ chạm đất, phát triển thành những trụ thân.
4.Chồi rễ
Thân hoặc nhánh mọc lên từ những rễ nằm ngang trên mặt đất, sử dụng để tạo các kiểu đa thân, kiểu bè, kiểu rừng cây…
5. Lưu ý
Trong các thế kiểu nghiêng, gió đùa, thác đổ nên bố trí rễ to nhất ở phía đối diện với chiều ngang của thân cây để lấy lại sự cân bằng.
Trong thiên nhiên rễ có xu hướng phát triển tùy theo nhu cầu và cơ hội, nhưng nếu cây bị gò bó trong một chậu nhỏ và cạn, thì sự tăng trưởng của rễ sẽ bị hạn chế và kéo theo sự tăng trưởng của thân nhánh sẽ chậm lại. Vì thế mà cây trở thành Bonsai. Trong một cây bình thường, phần lớn hệ rễ dùng để cho cây bám chặt vào trong đất, nhưng đối với cây trồng trong chậu thì điều này không cần thiết nữa, nên có thể cắt ngắn hệ rễ được. Bằng cách giảm khối lượng rễ trong chậu, ta giúp cho các rễ con khỏe mạnh có đủ chỗ để tăng trưởng. Chính các lông hút mới thành lập sẽ hút nước và các chất khoáng để cho cây khỏe mạnh.
Kỹ thuật Bonsai- Lê Công Kiệt – Nguyễn Thiện Tịch